کۆڤید-19 نەخۆشیەکە، کە دەکرێت زۆر بەمەترسیەوە بۆ سەر ژیان تێپەڕ ببێت. پێکووتەی-کۆرۆنا پاراستنێکی کاریگەر وە سەلامەت دژ بە کۆڤید-19 پێشکەش منداڵان وە گەنجان دەکات لەسەرو 12 ساڵیەوە، کە دەبێت لە نەخۆشخانەدا چارەسەر بکرێت. لەگەڵ ئەمەشدا دەرئەنجامە پسیشۆ کۆمەڵایەتیەکانی ئەم پاندێمیە زۆر گەورەیە، بە تایبەتی ڕێکخاریەکانی خۆ دوورخستنەوە, لەم گرووپە تەمەنەدا بێجگە لە خودی تووشبوون بە-کۆڤید19 لەلای تاکە کەسەکان. خۆکووتاندن تەنها ئاسانترین ڕێگاایە بۆ گەڕانەوە بۆ ژیانی ئاسایی.

ئەنجامەکانی لێکۆڵینەوەیەك لەگەڵ نزیکەی 2000 منداڵ و گەنجان لە نێوان تەمەنی 12 هەتا 15 ساڵیدا ئەوە دەردەخەن: پێکووتەی کۆمیرناتی سەر بە بیۆنتێك/فایزەر هەروەها لەگەڵ ئەم گرووپە تەمەنەدا کاریگەر وە سەلامەتە بە بەراورد یان تەنانەت باشترێکە وەك لەلای 16 هەتا 25 ساڵان.

ستیکۆ ئامۆژگاری هەموو ئەو کەسانە دەکات کە لەسەرو 12 ساڵەوەن، کە بەسەلامەتی تووشی-کۆرۆنا بوون وە هەتا ئێستا پێکووتەیان لەخۆیان نەداوە، کە پێکووتەیەك لەخۆیان بدەن وەك دروستکردنی مەناعەیەکی بنەڕەتی لە دوای سێ مانگ لە تووشبوونەکەیان. پێدانی دۆزی پێکووتەیەك لەدوای 4 هەفتە لەکۆتایی هاتنی نیشانەکانی کۆڤید-19 ئەکرێت بدرێت، ئەگەر بۆ نموونە تووش بوون بە جۆرە تازەکانی ڤیروسەکە (بۆ نموونە. ئۆمیکرۆن) چاوەڕێ بکرێت، بەهۆی تووشبوونێکی پێشتر بە نەخۆشی-سارس-کۆڤ-2 بەتەنها هیچ پاراستنێکی درێژخایەن ناگەیەنێت.

لە ئێستادا Comirnaty (BioNTech/Pfizer)، Spikevax (Moderna)، و Nuvaxovid (Novavax) بۆ کەسانی خوار تەمەنی ۱۸ ساڵ پەسەندکراون. لە ئێستادا تەنها Comirnaty و Nuvaxovid بۆ نۆجوانەکان بەکاردەهێنرێت. هەموو ئەو زانیاریانەی کە تا ئێستا بەردەستن ئاماژە بەوە دەکەن کە ڤاکسینەکان سەلامەتن.

لەلای منداڵان وە گەنجانێك کە پێکووتەیان وەرگرتووە دەکرێت کاردانەوەی ئاسایی دوای پێکووتە لەلایان ڕووبدات، کە لە دوای یەك تا سێ ڕۆژ بەبێ مەترسی نامێنێت. لەم کاردانەوانە بۆ نموونە ئازار لە جێگای دەرزیەکە، تا، لەرزین وە هەروەها ئازاری سەر. ئەم کاردانەوەی پێکووتەیە لە ڕێگای هەموو پشکنینە کلینیکیەکانەوە لەلای گەورەکان ئاشکران وە بە شێوەیەکی گشتی نابنە هۆکارێك بۆ ترس یان خەم بۆ کەمکردنەوەی ئەو ئەگەرە ئازارانەی کەدێنە ڕوو دەکرێت پاش ڕاوێژکاری لەگەڵ پزیشکدا دەرمانێکی ئازار/تا کەمکەرەوە بەپێی ئەو دۆزەی ڕێگەی پێدراوە وەربگیردرێت.

بەڵێ، لەبەر ئەوەی هەتا ئەم ساتە هیچ پەیوەندیەك لەنێوان پێکووتە وە کاردانەوەکانی وەرگرتنی پێکووتە نەدۆزراوەتەوە.

لەدوای وەرگرتنی پێکووتەیەك لە جۆری پێکووتەی-ئێم ئاڕ ئێن ئەی دژ بە نەخۆشی کۆڤید-19 مەترسی ئەوە هەیە کە تووشی ئیلتیهابی ماسوولکەی دڵ یان ئیلتیهابی کیسەی دڵ ببیت. بەشێوەیەکی گشتی ئەم مەترسیە زۆر کەمە، وە لەناو سەرجەمی 100.000 کەسدا کە پێکووتەیان وەرگرتووە تەنها 5 حاڵەت لەوانە ئەو جۆرە ئیلتهابەیان هەبووە. لێرەدا پیاوانی کەم تەمەن وە گەنجان زیاتر تووشی ئەمە دەبن وەك لە ژنان وە کچان. زۆربەی ئەو حاڵەتی ئیلتیهابانەی کە چاودێری کراون لە ئیلتیهابی ماسولکەی دڵ وە کیسەی دڵ لەدوای پێکووتە بەشێوەیەکی ئاسان تێپەڕ دەبن وە چاکدەبنەوە. سەبارەت دەرئەنجامی درێژخایەن ئەم ساتە ناکرێت هیچ بڕیارێك بدرێت. بەبەروارد لەگەڵ ئەوەدا دەکرێت لەکاتی تووشبوون بە ڤیروسی کۆرۆنا مرۆڤ تووشی ئیلتیهابی کیسەی دڵ- یان ئیلتیهابی ماسولکەی دڵ ببێت. زانیاریە تازەکانی ئەم ساتە ئەوە نیشان دەدەن، کە مەترسی تووشبوون بە ئیلتیهابی ماسولکەی دڵ لەچوارچێوەی تووشبوون بە نەخۆشی-سارس-کۆڤ2 نزیکەی شەش جار زیاترە وەك لەمەترسی گیروگرفتەکانی دوای خۆکووتاندن.

بۆ دوورکەوتنەوە لە لایەنە لاوەکیەکانی پێکووتە ئەوە -هەروەك هەموو پێکووتەکانی تر- ئامۆژگاری ئەوە دەکرێت، کە بۆ ماوەی چەند ڕۆژێك هەتا هەفتەیەك ئیسراحەت بکەیت وە خۆت لە هیلاکی دووربخەیتەوە.

دەتوانیت پێکووتەی-کۆرۆنا لەلای پزتشکەکانی منداڵان - وە هەروەها پزیشکی خێزانیەکان وەربگریت. لەگەڵ ئەوەشدا دەتوانیت لەلای هەڵمەتی پێکووتەی ناوچەکاندا وەربگریت. وەك کارمەندێك لەلای کارگەیەك دەتوانیت پێکووتە دژ بە کۆڤید-19 لە ڕێگەی پزیشکی کارگەوە وەربگریت. هەروەها گەنجە بەتەمەنەکان کە لە پیشەکانیاندا کاردەکەن، دەتوانن خۆیان لەلای پزیشکی شوێنی کارەکیان بکووتن.

نەخێر. چوون بۆ قوتابخانە هیچ پەیوەست نیە بە پێکووتەی-کۆرۆناوە.

ماوەکە هەروەك لای کەسە گەورەکانە- 14 ڕۆژ دوای پێکووتەی دووهەم کووتاندنی تەواو دێتە دی. تەنها یەك بێجگە هەیە: ئەگەر کەسێك دەرحاڵ تووشی نەخۆشیەکە بووبێت، ئەوە ئەو کەسە دوای پێکووتەکە یەکسەر وەك کووتێندراو بە تەواوی سەیر دەکرێت.