پێکووتە بۆ منداڵان
لە تەمەنی 5 هەتا 11 ساڵی

بەپێی ژمارەکانی تۆمارکردنی IfSG، ڕێژەی خەواندنی منداڵانی تەمەن ٥-۱۱ ساڵ لە نەخۆشخانە ۰.۲% بووە. داتاکانی ڕاپۆرتکردن بۆ خەواندنەکانی نەخۆشخانەی COVID-19 هیچ جیاوازییەکی لە نێوان ئەو کەسانەدا دیاری نەکردووە کە بەهۆی COVID-19 یان لەگەڵیاندا نەخۆشخانەیان کردووە. سەرچاوەی داتا جیاوازەکان کۆکرانەوە بۆ ئەوەی ئەم ڕاستییە لەبەرچاو بگیرێت. لێرەدا، دەرکەوت کە لە هەر ١٠ هەزار منداڵی تووشبوو بە سارس-کۆڤ-٢ کەمتر لە یەک منداڵی تەمەن ٥ بۆ ١١ ساڵ بەهۆی نەخۆشییەکی کۆڤید-١٩ کە پێویستی بە چارەسەر هەیە، لە نەخۆشخانە خەوێندراوە. بەگشتی، فرێکوێنسیی خەواندن لە نەخۆشخانە و وەرگرتنی لە یەکەی چاودێری چڕ کەمترین بووە لە گروپی تەمەنی ٥-۱۱ ساڵ لە هەموو گروپە تەمەنییەکانی منداڵان. بە پشتبەستن بەم ئەنجامانە و داتای ڕاپۆرتکردنی IfSG، پێویستە وا گریمانە بکرێت کە توندی COVID-19 لە ٥-۱۱ ساڵاندا بە شێوەیەکی بەرچاو کەمترە لە هەموو کەسانی تووشبوو.

لەسەر بنەمای ئەو ڕاستیەی، کە منداڵان لەنێوان تەمەنی 5 هەتا 11 ساڵیدا زۆر دەگمەنتر پێکووتەیان وەرگرتووە، ئەم گرووپە زیاتر تووشی نەخۆشیەکە دەبن. جۆری-ئۆمیکرۆن بەشێوەیەکی تایبەت دەگوێزرێتەوە، هەروەها بۆ منداڵانیش. هەتا ئەم ساتە هیچ زانیاریەك لەسەر ئەوە نیە، کە کاتێك منداڵان تووشی جۆری-ئۆمیکرۆن ببن ببێتە هۆی ئەوەی کە نەخۆشیەکە بەشێوەیەکی قورس تێپەڕ ببێت.

پیم-سیندرۆم (پێدیاتریك ئنفلامەیتەری مەلتیسیستم سیندرۆم) بریتیە لە نەخۆشی ئیلتیهابی-چەندلایەنە، کە چەند هەفتەیەك لە دوای تووشبوون-بە کۆرۆنا لەلای منداڵان دەردەکەوێت. دەرکەوتنی پیمس هیچ پەیوەندیەکی بە قورسی تووشبوونەکەوە نیە، ئەمە ئەوە دەگەیەنیت، کە ئەمە دەکرێت دەربکەوێت، ئەگەر تەنانەت تووشبوون بە نەخۆشیەکە بە شێوەیەکی ئاسان تێپەڕ ببێت. بە تایبەتی نیشانەکانی بریتین لە تا، ئازاری سك وە کەمبوونەوەی توانا. بەپێی داتا دەرحاڵەکانی ئێستای ئەمریکا ئەوە نیشان دەدەن، کە پێکووتەی-کۆرۆنا بۆ منداڵان نەك هەر پاراستنێك لە تووشبوون بە نەخۆشیەکە دەبەخشێت، بەڵکوو هەروەها پاراستن دژ بەوەی دواتر سیندرۆمی-پیمس ڕوبدات. بەپێی تۆمارەکانی DGPI، ٥٤% (۳۷٥/٦۹۸) حاڵەتەکانی PIMS-TS کە لە ئەڵمانیا تۆمارکراون لە ماوەی تەواوی پەتاکەدا تەمەنیان ٥ بۆ ۱۱ ساڵ بووە. نیوەی ئەم منداڵانە پێویستیان بە چاودێری چڕ بووە، ٤٪ پێویستیان بە هەواگۆڕکێی داگیرکەر هەبووە و هیچیان نەمردووە. سەرەڕای ژمارەی زۆری تووشبوونەکان، تەنیا چەند حاڵەتێکی PIMS-TS لە کاتی باڵادەستی جۆری ئۆمیکرۆن ڕاپۆرت کراوە.

ئەو داتایانەی کە هەتا ئێستا لەبەر دەستدان زۆر کەمە، بێجگە لەمە هەتا ئێستا پێناسیەکی گشتی قەبووڵکراو بۆ "لۆنگ=کۆڤید" لەئاراد نیە. هیچ نیشانیەکی ڕوون و ئاشکرا لەبەر دەستدا نیە، کە بۆ منداڵان مەترسیەکی زۆرتر هەیە لە کاتی لۆنگ-کۆڤید. زەرەرەومەندی جەستەیی درێژخایەن لەلای منداڵان کەمتر ڕەچاو دەکرێت، بەتایبەتی لە دوای ڕوودانی پیم-سیندرۆم. ڕەنگداەوە پسیشۆسۆسیالەکانی نەخۆشی-کۆڤید-19 زیاتر ڕەچاودەکرێت. ئەمانە زۆر ئاڵۆزتر وە قورسترن کە باس بکرێن. نیشانەکانی (بۆ نموونە ماندووبوون، تەرکیز و تێکچوونی خەو، سەرئێشە، خەمۆکی باری دەروونی) زۆر گۆڕاون و دەتوانن بۆ چەند هەفتەیەک تا چەند مانگێک بەردەوام بن. توێژینەوەکان کە گروپە کۆنترۆڵکراوەکانیان تێدابوو جیاوازییەکی کەمیان لە نیشانەکانی نێوان منداڵانی تووشبوو بە سارس-کۆڤ-٢ و بێ تووشبوون نیشان دا.

کۆمیسیۆنی کوتانی هەمیشەیی (STIKO) پێشنیاری کوتانی کۆرۆنا دەکات بۆ منداڵانی تەمەن شەش مانگ تا چوار ساڵ کە پێشتر نەخۆشییان هەبووە. بە تایبەتی بەبەکی پێشوەختە لە گروپی ئەو منداڵانەی کە پێشتر کێشەی تەندروستییان هەبووە. هەروەها بە مەعقول دادەنرێت بۆ کوتانی ئەو منداڵانەی کە لە دەوروبەری ئەو کەسانەدا دەژین کە مەترسی زۆریان لەسەرە بۆ تووشبوون بە گوزەری جددی کۆڤید-١٩.

لە ۲٥ی ئایاری ۲۰۲۲، STIKO پێشنیاری کوتانی خۆی بۆ منداڵانی تەمەن ٥ بۆ ۱۱ ساڵ گۆڕی و لەو کاتەوە پێشنیاری کردووە کە هەموو منداڵانی پێشتر کوتان نەکراو و تەندروست لەم گروپە تەمەنییەدا جارێک بە ڤاکسینی mRNA پەسەندکراو بۆ ئەم گروپە تەمەنییە بکوتێن، باشترە Comirnaty (۱۰ μg) کرد. ئامانج لە پێشنیاری ڤاکسینەکە بۆ منداڵانی تەندروست لە تەمەنی ٥ بۆ ۱۱ ساڵدا دامەزراندنی بەرگرییەکی بنەڕەتی بەهێزترە لە SARS-CoV-2 بە ئامانجی پاراستن لە هەوکردن یان نەخۆشی بە جۆرە ڤایرۆسە نوێیەکان یان ژێر جۆرەکانی جۆرەکانی پێشتر ناسراو. و کەمکردنەوەی دەرئەنجامە ناڕاستەوخۆکانی تووشبوون بە سارس-کۆڤ-٢، بۆ ڕێگریکردن لە نەخۆشییە مەترسیدارە دەگمەنەکانی کۆڤید-١٩ و خەواندن لە نەخۆشخانە و هەروەها ئاڵۆزییە ئەگەرییەکانی تر، بۆ نموونە: ماوەکانی دابڕان و کەرەنتینە.

بەو پێیەی زیاتر لە ۸۰%ی منداڵانی ئەم گرووپە تەمەنییە وا گریمان دەکرێت کە پێشتر تووشی ڤایرۆسی سارس-کۆڤ-۲ بوون، یەکەم ڤاکسینی یەک تەقە ئامانجی دامەزراندنی باشترین بەرگری بنەڕەتییە. بۆ هەموو منداڵان، پرسیاری ئەوەی کە ئایا پێویستە کوتانی بنەڕەتی یان کوتانی بووستەر تەواو بکرێت، هەڵدەسەنگێندرێتەوە ئەگەر ژمارەی تووشبوون دووبارە زیاد بکاتەوە.

پێویستە کوتانی بنەڕەتی بە دوو ژەمی ڤاکسین بدرێت بەو منداڵە تەندروستانەی کە خزم یان بەرکەوتەی تریان هەیە کە مەترسی زۆریان لەسەرە بۆ کۆرسێکی توندی کۆڤید-١٩ و ناتوانرێت بە کوتان بە سەلامەتی بپارێزرێن.

هێشتا کوتانی بنەڕەتی بە دوو ڤاکسین و یەک یان دوو ڤاکسینی بووستەر پێشنیار دەکرێت بۆ ئەو منداڵانەی کە پێشتر نەخۆشییان هەبووە.

منداڵانی تەمەن ٥ بۆ ۱۱ ساڵ باشترە بە کومیرناتی (۱۰ µg) کوتان بکرێن. هەروەها دەتوانرێت سپایکڤاکس (٥۰ µg) بۆ منداڵانی تەمەن ٦ بۆ ١١ ساڵ بەکاربهێنرێت. پاش پێداچوونەوە بە زانیارییە بەردەستەکان، دەتوانرێت گریمانە بکرێت کە هەردوو کۆمیرناتی (۱۰ μg) و سپایکڤاکس (٥۰ μg) بەگشتی لەم گرووپە تەمەنییەدا بە باشی بەرگە دەگیرێن و هیچ نیگەرانییەکی سەلامەتی نییە. بە پشتبەستن بە هەموو ئەزموونەکانی پێشوو لە بەکارهێنانی کۆمیرناتی (۱۰ μg)، مەترسی هەوکردنی ماسولکەکانی دڵ بەهۆی ڤاکسینەوە لە منداڵانی تەمەن ٥ بۆ ۱۱ ساڵ بە شێوەیەکی بەرچاو کەمترە لە هەرزەکاران و گەنجانی پێگەیشتوو. زانیاری لەسەر مەترسی هەوکردنی ماسولکەکانی دڵ لەم گروپە تەمەنییەدا دوای بەکارهێنانی سپایکڤاکس (٥۰ μg، پەسەندکراوە بۆ ٦-۱۱ ساڵ) تەنها لە توێژینەوە سەرەکییەکەدا بەردەستە. بەم پێیە، STIKO پێشنیاری ئەوە دەکات کە منداڵانی تەمەن ٥ تا ۱۱ ساڵ بە کومیرناتی بکوتێن.

نەخێر، دۆزی پێکووتەکە بۆ منداڵان لە نێوان تەمەنی 5 هەتا 11 ساڵیدا کەمترە ( لەلای کۆمیرناتی یەك لەسەر سێە، لەلای سپایکڤاکس نیوەی ئەو بڕەیە کە دەیدەیت بە کەسە گەورەکان بەبەراورد.

لە ۲٥ی ئایاری ۲۰۲۲، STIKO پێشنیاری کوتانی خۆی بۆ منداڵانی تەمەن ٥ بۆ ۱۱ ساڵ دەستکاری کرد و لەو کاتەوە پێشنیاری یەک کوتانی بۆ هەموو منداڵانی تەندروست و تەندروست لەم گروپە تەمەنییەدا پێشنیار کردووە.

پێشنیاری کوتانی خۆی بۆ منداڵانی تەمەن ٥ بۆ ١١ ساڵ بڵاوکردووەتەوە و لەو کاتەوە پێشنیاری یەک ڤاکسینی کردووە بۆ هەموو منداڵانی تەندروست لەم گروپە تەمەنییەدا کە هێشتا کوتانیان بۆ نەکراوە. توومۆر، ڕەبووی کۆنترۆڵ نەکراو یان قورس، کێشی زیاد، نەخۆشی-دڵ-دەوری خوێن، شەکرە، فشاری خوێن، تریسۆمی 21، هەڵەی دڵ لەگەڵ فشاری بەرزی سیەکان وە هەروەها نەخۆشی دەگمەنی تر. دەتوانرێت تێڕوانینێکی گشتی لە لاپەڕە ٩ی بولیتنی پەتازانی ١٨ی ئابی ٢٠٢٢ بدۆزرێتەوە.

لەلای منداڵان وە گەنجان کووتێندراو دەکرێت کاردانەوەی ئاسایی دژ بە کووتاندنەکە دەربکەوێت، کە زۆربەی کات لە یەك ڕۆژەوە هەتا سێ ڕۆژ بەبێ شوێن جێگا ووردە ووردە نامێنێت. لەو نیشانانە بۆ نموونە ئازار لەجێگای دەرزی لێدانەکە، تا، لەرز وە ئازاری سەر. کاردانەوەکانی پێکووتە هەروەها لە ڕێگەی پشکنینە کلینیکیەکانەوە لەلای گەورەکاندا زانراون، بەڵام لەلای منداڵان هەروەك ئەوەی هەتا ئێستا چاودێری کراون ئاسانترە.

دەتوانرێت تێڕوانینێکی گشتی لە لاپەڕەی ٩ی بولیتنی پەتازانی ١٨ی ئابی ٢٠٢٢دا بدۆزرێتەوە. تا ئێستا نزیکەی ٩ ملیۆن منداڵی تەمەن ٥ بۆ ١١ ساڵ لە ئەمریکا لە کۆمپانیای بایۆنتەک/فایزەر بۆ منداڵان کوتان کراوە. لایەنە لاوەکیە قورسەکان زۆر بەدەگمەن تۆمارکراون. بەپێی سیستەمی ڕاگەیاندنی ڤێرس، کەبەپێی ئەو سیستەمە لە ئەمریکا لانە خراپەکانی پێکووتە کۆدەکرێتەوە وە تۆمار دەکرێت، تەنها 12 حاڵەتی ئیلتهابی ماسولکەی دڵ تۆمارکراوە لەناو 9 ملیون کەس کەکووتێندراون لە گرووپی ئەم تەمەنەدا، کە بە گشتی لەلای هەموویان بە نەرمی نەخۆشیەکە تێپەڕی. لایەنی لاوەکی تری قورسی تر زۆر دەگمەنتر تۆمار کراوە.

بە کورتی، زانیاری سەلامەتی بەردەست بۆ کۆمیرناتی ئاماژە بە مەترسییەکی بەرچاو کەمتری هەوکردنی ماسولکەکانی دڵ لە گروپی تەمەنی ٥ بۆ ۱۱ ساڵان دەکات بە بەراورد بە هەرزەکاران و گەنجانی پێگەیشتوو. دەتوانرێت مەترسییەکە زیاتر کەم بکرێتەوە بە ماوەیەکی درێژتر لە کوتان. هیچ نیگەرانییەکی ئەمنی نوێ بۆ کۆمیرناتی دەستنیشان نەکراوە بە پشتبەستن بە زانیارییە بەردەستەکان. هیچ زانیارییەک لەسەر بنەمای بەرنامە بۆ Spikevax لەبەردەستدا نییە و هەربۆیە هەڵسەنگاندنی سەلامەتی یەکلاکەرەوە هێشتا ناتوانرێت.

دەرئەنجامی درێژخایەن-یان درەنگ دەرکەووتووی ئەم پێکووتەیە بەهۆی سروشتی پێکهاتەی پێکووتەکە شتێکی چاوەڕێنەکراوە. پێکهاتەی ئەم پێکووتەیە لەماوەی چەند کاتژمێرێکدا هەتا چەند ڕۆژێکدا لەناو لەشدا بەتەواوی چارەسەر دەبێت. لایەنی لاوەکی چاوەڕێنەکراو-ئەگەر لەحاڵەتێکدا هەبێت- هەر لەدوای خۆکووتاندنەکە دەردەکەوێت. هەندێك جار ڕوودەدات، کە لایەنی زۆر دەگمەنی پێکووتەکان کاتێکی زۆر درەنگتر لەدوای خۆکووتاندنەکە دەردەکەوێت، وە ئەمەش کاتێک دەبینرێت کە ژمارەیەکی زۆر لەحاڵەتەکان پشکنینیان بۆ بکرێت: ئەگەر لایەنێکی لاوەکی تەنها لەناو 50.000 حاڵەتدا سەرهەڵبدات، ئەوە مرۆڤ پێی نازانێت، ئەگەر (بۆ نموونە وەك ئەو لێکۆڵینەوەیەی مۆڵەتەکەی پێ وەرگیراوە) تەنها 5.000 حاڵەت پشکنینی بۆ کرابێت. بەپێی ئەو داتایانەی، کە هەتا ئێستا لە کووتاندنی نزیکەی 9 ملیۆن منداڵ تەنها لە ئەمریکا کۆکراونەتەوە، تا ئەم ساتە هیچ تێبینیەك لەسەر ئەوە نیە، کە لەلای منداڵان لایەنی لاوەکی زەق بەشێوەیەکی زۆر دەرکەوتبێت.

نەخێر. ئەوە سەلمێنراوە، کە پێکووتەکە هیچ کاریگەرێکی نێگاتیڤی بۆ سەر توانای منداڵبوونی گەنجەکان/پیاوەکان نیە یان بۆ سەر بەپیتی کچان/ژنان نیە. ئەمەش هەمان شتە بۆ گەنجان وە کچان پێش وە لە کاتی مراهیقی.

بەڵێ، بە تایبەتی جۆری ئۆمیکرۆن دەتوانێت پاراستنی ڤاکسینەکە بەدەر بکات. بەڵگە هەیە کە کوتان باری ڤایرۆسی تاکەکەسی کەمدەکاتەوە لە حاڵەتی تووشبوون. کەسێك کە پێکووتەی لەخۆی داوە لە کاتێکدا تووشی نەخۆشیەکە ببێت کەمتر نەخۆشیەکە بۆ کەسانی تر دەگوازێتەوە. هەروەها ڤاکسینەکە لە پێشکەوتنی نەخۆشییە مەترسیدارەکان و ئاڵۆزییەکانی دەپارێزێت.

نەخێر، چاوەڕوانی پەسەندکردنی ڤاکسینێک کە بۆ منداڵان گونجاو بێت، مانای نییە. هەرچەندە ڤاکسینێک کە بۆ جۆری ئۆمیکرۆن گونجاوە پێشتر بۆ گەورەکان پەسەند کراوە، بەڵام پێدەچێت کاتێکی زیاتری پێبچێت تا بۆ منداڵانیش بەردەست بێت. پێش ئەوەی ڤاکسینێکی گونجاو بەردەست بێت، مەترسی تووشبوونی منداڵ زۆر بەرزە، بە شێوەیەکی سەرەکی بەهۆی بڵاوبوونەوەی جۆری ئۆمیکرۆن.

ڤاکسینە نوێیە ناچالاكکراوەکان لە سەرەتادا بۆ گەورەکان پەسەند دەکرێن و تەنها دواتر و کاتێک توێژینەوە گونجاوەکان بۆ منداڵانی بچووکتر بەردەست دەبن. ئەو پێکووتەی لەسەر بنەمای پرۆتینی نووڤاکسۆڤید (نووڤاڤاکس) لەم ساتەدا بۆ کەسانی سەرو 12 ساڵ ڕێگەپێدراوە. نابێت چاوەڕێی ئەوە بکەیت، کە مۆڵەت بۆ منداڵان بەم زووانە دەربکرێت وە بەبەراورد داتایەکی زۆر سەبارەت سەلامەتی منداڵان پێشکەش بکرێت، هەر وەك ئەو پێکووتەی منداڵانەیەی کە مۆڵەتی پێدراوە لە جۆری بیۆنتێك/فایزەر. بەپێی ئەو زانیاریانەی کە لەبەر دەستدایە نابێت چاوەڕێی ئەوە بکەیت، کە پێکووتەی مردوو بە ڕەچاوکردنی چالاکی وە سەلامەتی لایەنی باشی زیاتر هەبێت بەبەراورد لەگەڵ ئەو پێکووتەی منداڵانەیەی کە مۆڵەتپێدراوە لەجۆری بیۆنتێك/فایزەر. لەگەڵ ئەوەشدا مەترسیەکە گەورەیە، کە منداڵ تووشی کۆرۆنا ببێت، پێش ئەوەی کە پێکووتەی مردوو بۆ ئەم گرووپە تەمەنە مۆڵەتی پێبدرێت. لەبەر ئەوە هیچ هۆکارێك نیە، ئەگەر مرۆڤ لەبنەڕەتدا بڕیاری ئەوەی دا خۆی بکووتێت، کە چاوەڕیی ڕێگەپێدانی مۆڵەتی پێکووتەی مردوو بۆ منداڵان بکات. ئەوەی گرنگە، کە تەنانەت پێکووتەی-ئێم ئاڕ ئێن ئەی مۆڵەتپێدراو بەهەمان شیوە پێکووتەیەکە کە پێکهاتەکەی ڤیرۆسێکی زیندوو نیە، لەبەر ئەوەی لێرەدا ڤیرۆسێك بەکارناهێنرێت کە توانای زیادبوونی هەبێت. لەوە زیاتر ئەو پێکووتانەی، کە لەسەر بنەمای ئێم ئاڕ ئێن ئەی ئیش دەکەن هاوکات لایەنە باشەکانی پێکووتەی مردوو- وە پێکووتەی زیندوو پێکەوە دەبەستنەوە بەبێ ئەوەی لایەنە خراپە ئاشکراکانی تیادا دەربکەوێت.

ئەگەر تووشبوونەکە بەم دواییە بێت، لەوانەیە بەرگری لەش گریمانە بکرێت. ئەگەر هەوکردنەکە زۆر لەمەوبەر بوو، لەوانەیە بەرگری لەش کەم ببێتەوە. پاشان کوتان مانای هەیە، بە تایبەت بۆ ئەو منداڵانەی پێشتر تووشی نەخۆشییەکە بوون. پێشنیار دەکرێت کە لانیکەم سێ مانگ، بە باشترین شێوە شەش مانگ، لە نێوان تووشبوون و کوتاندا بێت.

منداڵ مافی بەشداریکردنیان هەیە وە پێویستە بەپێی تەمەنەکەیان لەو بڕیارانەی، کەپەیوەندی بەوانەوە هەیە، بەشداربکرێن. بەرپرسی ئەو بڕیارەی، کە منداڵ پێکووتە وەربگرێت، بەرپرسی دایك و باوکە، نەوەك بەرپرسی منداڵەکە. ئەو ماددە تایبەتانەی کە وەڵامی پرسیارەکان دەدەنەوە دەربارەی کوتان بە شێوەیەک کە منداڵان لێی تێبگەن، بۆ نموونە دەتوانرێت لە ماڵپەڕی وەزارەتی تەندروستی فیدراڵی، لە لۆگۆکەدا بدۆزرێتەوە! و لێرە لە ناوچەی دابەزاندن.

پزیشکی منداڵان یەکەم جێگایە بۆ کووتاندنی منداڵان. زۆربەی پزیشکی منداڵان پێکووتە دەدەن بە _هەروەك ئامۆژگاری کۆمیسیۆنی بەردەوامی پێکووتە (ستیکۆ) کەباسی کردووە - منداڵان لە تەمەنی 5 هەتا 11 ساڵیەوە، ئەگەر دایك و باوکان ئەمە بخوازن. لەگەڵ ئەمەشدا ئۆفەری پێکووتەی تایبەت بۆ منداڵان لە سەنتەری کووتاندنەکاندا یان لە هەڵمەتی کووتاندندا لە ئارادیە. هەروەها لێرەدا دەتوانن بەدوای ئۆفەری کوتان بۆ منداڵان بگەڕێن. هەروەها دەتوانرێت چاوپێکەوتنی کوتان لە بادن-ڤۆرتمبێرگ بە شێوەی ئۆنلاین لە www.impftermin-bw.de ئەنجام بدرێت. لە ۰۸۰۰ / ۲۸۲ ۲۷۲ ۹۱

بەڵێ. بۆ کووتاندنی منداڵان پێویست بە پێشکەش کردنی ڕەزامەندی منداڵان دەکات; تەنها لەدوای تەمەنی (نزیکەی 14 ساڵیەوە) دەکرێت هەندێك حاڵەت هەبێت، کە گەنجەکان خۆیان بڕیاری ئەوە بدەن. ئەگەر هەردوو دایك و باوکان خاوەنی بڕیاردان بن، ئەوە ئەبێت هەردووکیان ئیمزای بکەن. لەلای ئەو کەسانەی کەیەك کەس خاوەنی بڕیارەکەن ئەوە پێویست بەئیمزای دووهەم کەس ناکات.

بۆ هەموو پێکووتەیەك دۆکوومێنتێکی دیگیتال دەردەکرێت، کەدایك و باوکان لەسەر تەلەفۆنەکەیان لە ڕێگەی بەرنامەی کۆرۆنا-ڤارن-ئەپەوە یان کۆڤپاس-ئەپەوە دەتوانن دایببەزێنن. بەڵام دۆکوومێنتی دیگیتالی پێکووتە کە کووئاڕ-کۆدی لەگەڵدایە دەکرێت بەشێوەی کاغەز بەکاربهێنرێت. هەروەها کارتی پێکووتە هەیە، کە بۆ نموونە لە ڕێگەی دەرمانخانەکانەوە دەردەکرێت (ئەمە بە پارەیە). ئەمەش بۆ ئەو منداڵانەی کە، تەلەفۆنیان پێ نیە، ڕێگایەکی ترە بۆ ئەوەی، خۆیان دۆکوومێنتی پێکووتە لەگەڵ خۆیان هەڵبگرن.

نەخێر. بۆ کووتاندنی منداڵان شتێکی زۆر بڕیاردەرە، کە چ شتێك بۆ منداڵەکە باشترین شتە. لەڕێگەی ڕێساو ڕێنماییەکانەوە ئەوە تەئمینکراوە، کە منداڵان هەروەها بەبێ بوونی پێکووتە توانی چوونیان هەبێت هەروەك بۆ نموونە بۆ ڕووداوە گشتیەکان وە جێگا گشتیەکان.