کوتان&شی;دن بۆ دووگی&شی;انەکان، شیردەرەکان وە کەسا&شی;نێك; لەگەڵ حەزی&شی;منداڵ

بەڵێ، بێجگە لەمە لەهەموو جێگاو-شارێك-هەڵمەتی خۆکووتاندن هەیە. هەروەها پزیشکی خێزانەکان وە پزیشکە پسپۆڕەکان پێکووتە پێشکەشی ژنانی دووگیان وە شیردەر دەکەن. تەرمین وەرگرتن هەر ڕاستەوخۆ لە عیادەکاندا وەردەگیردرێت. هەر لەبەر ئەوە ئامۆژگاری ئەوە دەکرێت کە هەندێك حیسابی چاوەڕێکردن بکەیت. ئەگەر لە حاڵەتێکدا پزیشکی خێزانیت نەبوو، ئەوە دەتوانیتلەسەر ماڵپەڕی یەکێتی پزیشکەکانی سەر بە کاسە ب ڤ لەڕێگەی نەخشەی-کۆرۆنای-بادن-ڤیورتەمبێرگ یەکێك لەتۆوە نزیكترین عیادەی کووتاندن بدۆزیتەوە، بۆ ئەوەی تەرمینێك بۆ پێکووتە ئامادە بکەیت.

ووردەکاریەکانی خۆکووتاندن لە دوای تووشبوونێك بە کۆرۆنا لە چوارچێوەی دووگیانیدا پێویستە بە شێوەیەکی سەرەکی لە گەڵ پزیشکی چارەسەرکەری ژناندا باس بکرێت وە بڕیاری لێبدرێت.

• ئەگەر کەسێك نەخۆش بووبێت بە نیشانەی ئاشکراوە، ئەوە کۆمیسیۆنی بەردەوام (ستیکۆ) ئامۆژگاری بە وەرگرتنی یەك دۆزی تەواو دەکات بەڵام لە دوای تێپيەڕ بوونی سێ مانگ بەسەر تووش بوونەکەدا. ئەم ماوەیە دەکرێت کەم بکرێتەوە بۆ ماوەی چوار هەفتە.
• ئەگەر کەسەکە ئەنجامی فەحسێکی-پ س ر پۆزەتیڤی هەبوو، بەڵام هیچ نیشانەیەکی نەخۆشیەکەی پێوە نەبوو، ئەوە دەکرێت لە دوای تێپەڕ بوونی چوار هەفتە لەدوای بەرواری ئەنجامی تاقیگە پێکووتە وەربگرێت.
• ئەگەر کەسێك یەکجار پێکووتەی وەرگرتبێت وە پاش ئەوە تووشی نەخۆشیەکە بووبێت، ئەوە دەکرێت پێکووتەی دووهەم لەدوای سێ مانگ وەربگرێت.

لەم بەینەدا لە ڕوانگەی یاساییەوە ئەوە بەڵگەی خۆکووتاندنی تەواوەتی کەسێك کە فەحسی پۆزەتیڤی دژەلەشی سارس-کۆڤ-2 بۆ کراوە، کە لەدوای ئەنجامی فەحسە پۆزەتیڤەکەی دژەلەشی سارس-کۆڤ-2 دۆزێك لەپێکووتەی وەرگرتووە.

بۆ ژنانی دووگیان ئامۆژگاری وەرگرتنی دوو دۆز لە پێکووتە لە دوای تێپەڕ بوونی دوولەسەر سێی کاتی دووگیانیەکە دەکرێت ئەویش لە جۆری ئێم ئاڕ ئێن ئەی-پێکووتەی کۆمیرناتی (بیۆنتێك/فایزەر) بەدووری 3-6 هەفتە لەنێوانیاندا.

زانیاریە زانستیەکان ئەوە دەردەخەن، کە پێکووتەی چالاککەرەوە دەبێتە هۆی دروستکردنی مەناعەیەکی بەرزتر. لەبەرئەوەی هیچ مەترسیەکی تایبەت بۆ ژنانی دووگیان دەرنەکەوتووە، ئەوە هەمان ئامۆژگاری گشتی بۆ پێکووتەی چالاککەرەوە لەئارادیە واتە. هەروەك پێکووتە لە کاتی دووگیانیدا. ئەمە ئەوە دەگەیەنێت، ئەو ئافرەتە دووگیانانەی کە دوو دۆز پێکووتەیان وەرگرتووە بەبێ ئەوەی سەیرتەمەنیان بکەیت هەر لە 2 هەم. پلە دووگیانیانەوە پێکووتەیەکی چالاککەرەوە لە جۆری ئێم ئاڕ ئێن ئەی-پێکووتەی کۆمیرناتی بەڵام بەلای کەممەوە بە ماوەی 3 مانگ لەدوای پێکووتەی یەکەمەوە.

بەشێوەیەکی گشتی بەپێێ زانیاریەکانی پەیمانگای ڕۆبەرت کۆخ ئنیستیتووت سەبارەت پێکووتە مردووەکان، تەنها لە یەکەم لەسەر سێی بەشی دووگیانیدا لە حاڵەتە زۆر ئاشکراکاندا وە پێویستەکاندا پێکووتە بدرێت، لەبەر ئەوەی لەزۆربەی حاڵەتەکانی لەبارچوونی منداڵدا لەسەرەتای دووگیانیدا کە کووتوپڕ ڕوودەدات بەهەڵە دەبەسترێتەوە بە پێکووتەوە وە بەم شیوەیە لەهەندێك حاڵەتی تاکدا دەبێتە هۆی کاریگەرێکی قورسی دەرونی.

ئەم ئامۆژگاریە بە خۆکووتاندن بۆ ژنانی دووگیان لەئارادیە لە مانگی سێپتەمبەری 2021. بۆ ئەم مەبەستە لێکدانەوەیەکی زانستی تێرو تەسەل وە هەروەها تاقیکردنەوە پێشکەش کراوە، کە سەلامەتی وە کاریگەری باشی پێکووتە لەلای ژنانی دووگیان دەسەلمێنێت. هەتا ئەو ساتە بەسەرجەم کۆی داتای سەلامەتی زیاتر لە 50.000 ژنانی دووگیانی کووتێندراو لەبەر دەستدابوون وە هیچ نیشانەیەك لە ئارادا نەبوون سەبارەت کۆبوونەوەی لایەنی خراپ یان زرەرەومەندی پێکووتەکە بۆ سەر ژنانی دووگیان یان کۆرپەکانیان یان تازە لەدایكبووەکان. ووڵاتەکانی تر زۆر زووتر دەستیان کرد بە کووتاندنی ژنانی دووگیان وە ژنانی شیردەر. لە مانگی نۆڤەمبەری 2021 ەوە کۆمەڵە تایبەتمەندەکانی ئەڵمانی (لەوانە وەك کۆمیسیۆنی نەتەوەیی بۆ شیردان، کۆمەڵەی ئەڵمانی بۆ پزیشکی پێریناتال، کۆمەڵەی ئەڵمانی بۆ پزیشکی ژنان وە مامانی) چوونە پاڵ ئامۆژگاریەکانی ستیکۆ. ووردە ووردە لە ئاڵمانیاش دەستکراوە بە کووتاندنی زۆرێك لە ژنانی دووگیان وە شیردەر وە هیچ نیشانیەكی خراپ دەرنەکەووتوە وەك دەرئەنجامێك بەهۆی پێکووتەوە.

هەروەها کەسانی کۆنتاکت نزیكی ژنی دووگیان (لەسەرو 12 ساڵەوە) پێویستە خۆیان بکووتن، نەك هەر بۆ ئەوەی خۆیان بپارێزن، بەڵکوو هەروەها ژنە دووگیانەکە وە منداڵەکەش لە تووشبوون بە ڤیروسی کۆرۆنا بپارێزن.

بەڵگە بۆ ئامۆژگاری کردن بە خۆکووتاندن بۆ ژنانی دووگیان بەئاشکرا ئەو بنەما داتا باشانەیە، کەهەتا ئێستا هیچ لایەنێکی خراپی کەڵەکەبووی ناچاوەڕێکراوی یان گرفتەکانی دوای پێکووتە-کۆرۆنا دەرکەوتووە بەبەروارد لە گەڵ ئافرەتە نەکووتراوەکاندا. ئەو داتایانەی لەبەر دەستدان ئەوە نیشان دەدەن کە هیچ مردنێك-یان منداڵ زوو لەدایکبوون یان خراپ درووستبوونی بۆریەکان ڕووی نەداوە.

بەتایبەتی بۆ ژنانی دوووگیان کە پێشتر نەخۆشیان هەبووە بۆ نموونە بوونی نەخۆشیەك کە فاکتەری مەترسی زۆرە وەك ئەدیپۆسیتاس، فشاری خۆێنی بەرزی موزمن یان شەکرە ئەوە مەترسیەکی زۆر لەئارادایە کە تێپەڕ بوونی نەخۆشی کۆڤید-19 بەقورسی تێپەڕ ببێت، کە لەگەڵ زیاد بوونی تەمەندا هاوکات زیاد دەکات. هەر لەبەر ئەوە ژنانی دووگیان پێویست دەکات بەپێی توانا هەر لە دووهەم لەسەر سێی بەشی دووگیانیەکەیان خۆیان بکووتن بۆ ئوەی خۆیان بپارێزن دژ بە تووشبوون بە-کۆرۆنا.

هەتا ئەم ساتە لەدوای خۆکووتاندن کەڵەکەبوونی مەیینی خوێن لەلای ژنانی دووگیان بە پێکووتەی-ئێم ئاڕ ئێن ئەی ڕەچاو نەکراوە.

هیچ بنەمایەکی پزیشکی لەئاراد نیە، بەهۆی عەمەلیاتی قەیسەریەوە خۆکووتاندنەکە پاش بخەیت. لە حاڵەتی دوودڵیدا قسە لەگەڵ پزیشکەکەت لەم بارەوە بکە.

دەرحاڵ خۆ کووتاندن بە پێکووتەی دروستکراو لەسەر بنەمای پرۆتینی کۆڤید-19-نۆڤاڤاکس ئامۆژگاری پێناکرێت بۆ ژنانی دووگیان.

کۆمیسیۆنی بەردەوامی پێکووتە (ستیکۆ) ئامۆژگاری ژنانی شیردەر دەکات کە خۆیان بکووتن بە دوو دۆزی یەکێك لە پێکووتەکانی-ئێم ئاڕ ئێن ئەی. بۆ ئەو کەسانەی کە لەژێر 30-ساڵەوەن ئێستا دەرحاڵ تەنها کۆمیرناتی بەکار دەهێنرێت.

وەستان لەشیردان لەدوای خۆکووتاندن بە یەکێك لە پێکووتەکانی-ئێم ئاڕ ئێن ئەی هیچ پێویست ناکات، لەبەر ئەوەی هەتا ئێستا هیچ سەرنجێك سەبارەت لایەنێکی خرپی ناخوازراوی ئەم دەرمانە لە کاتی شیرداندا نەبۆ دایکەکە وە نەبۆ منداڵەکە ڕەچاو نەکراوە. بەپێچەوانەوە ئەکرێت کە پێکووتەی دایکەکە کاریگەرێکی بەسوودی بۆ شیرەخۆرەکە هەبێت: ئەکرێت لە ڕێگەی ئەو دژە لەشانەی کە لە شیری دایکەکەدا هەن مەناعەیەکی وەرگر بۆ منداڵەکە دروست بکات.

ئامۆژگاریە گشتیەکانی پێکووتە هەمان ئامۆژگارین لەکاتی هەفتەی ناو جێگادا (شەش هەفتە لەدوای منداڵبوون): هەروەها لەم کاتەدا پێویستە لەبەر ئەمە پێکووتەی یەکەم وە پێکووتەی چالاککەرەوە وەك هەموو مرۆڤەکانی تر وەربگیردرێت. کۆمیسیۆنی بەردەوامی پێکووتە (ستیکۆ) ئامۆژگاری ئەوە دەکات کە ئافرەتانی شیردەر پێکووتەیەك بە 2دۆز لە پێکووتەیەکی-ئێم ئاڕ ئێن ئەی وەربگرن، لەگەڵ ئەوەی بۆ ئافرەتانی ژێر30-ساڵ تەنها کۆمیرناتی بەکار دەهێنرێت، لەبەر ئەوەی ئەم گرووپە تەمەنە مەترسی ئەوەی کە نەخۆشی میۆ-/پێریکاردیتیس لایان دەربکەوێت لەدوای کووتاندنەکە بە پێکووتەی سپایکڤاکس زۆر زیاترە وەك لە کۆمیرناتی. لە کاتی دوودڵیدا قسە لەگەڵ پزیشکەکەت بکە.

بە هیچ شێوەیەك تێبینی نەکراوە، کە ژنان یان پیاوان بەهۆ ئەم پێکووتەیەوە نەزۆك بوون. واتە توانای منداڵ بوونیان نەماوە. زانیاری زیاتر سەبارەت ئەمە دەدۆزیتەوە لەپاڵ پرسیاری "ئایا پێکووتەی کۆڤید-19 ژنان یان پیاوان نەزۆك دەکات؟" لەسەر ماڵپەڕی ڕۆبەرت کۆخ ئینستیتوت.

هەروەها بۆ ئەو ژنانەی کە خواستی منداڵ بوونیان هەیە ئەوە پێکووتە کارێکی گرنگ و ڕاستە، چوونکە دەبێتە هۆی پاراستنێکی بەرفراوان- بۆ ژنەکە خۆی وە هەروەها بۆ ئەگەری دووگیانی لە ئاییندەدا.